کتاب شبکه

همه ما کم و بیش واژه نرم‌افزار آزاد (Free Software) را شنیده‌ایم اما آیا می‌دانیم نرم‌افزار آزاد چیست؟

گاهی به خاطر وجود واژه Free قبل از کلمه Software فکر می‌کنیم به نرم‌افزارهایی آزاد می‌گویند که مجانی باشند. بعضی هم فکر می‌کنند نرم‌افزار آزاد همان نرم افزار کد باز (open surce) است، این پاسخ هم درست است هم نادرست، در ادامه با نرم‌افزارهای آزاد بیشتر آشنا می‌شویم.

در وبسایت گنو راجع به نرم‌افزار آزاد می‌خوانیم؛

« نرم‌افزار آزاد» درباره آزادی است، نه قیمت. برای درک بهتر باید به معنای «آزاد» در «آزادی بیان» فکر کنید، نه در «آبجو مجانی».

نرم‌افزار آزاد در مورد آزادی کاربران برای اجرا، کپی، توزیع، بررسی، تغییر و بهبود دادن نرم‌افزار می‌باشد. بطور دقیق‌تر نرم‌افزار آزاد به چهار نوع آزادی برای کاربران یک نرم‌افزار اشاره می‌کند:

• آزادی برای اجرای برنامه برای هر منظوری (آزادی ۰)
• آزادی برای مطالعه و بررسی چگونگی عملکرد برنامه و تغییر آن برای نیاز خود (آزادی ۱). دسترسی به کد منبع یک پیش‌شرط برای این آزادی می‌باشد.
• آزادی برای توزیع مجدد کپی‌هایی از آن، بنابراین شما می‌توانید به همسایگان خود کمک کنید (آزادی ۲).
• آزادی برای بهبود برنامه و انتشار این تغییرات برای عموم، بنابراین تمام جامعه از آن بهره می‌برند (آزادی ۳). دسترسی به کد منبع یک پیش‌شرط برای این آزادی می‌باشد.

در صورتی برنامه‌ای یک نرم‌افزار آزاد به شمار می‌آید که کاربران آن همه این آزادی‌ها را داشته باشند. بنابراین شما باید برای توزیع مجدد کپی‌هایی از آن، خواه با اصلاحات و تغییرات و خواه بدون آن، خواه رایگان و خواه در ازای دریافت وجهی، برای هر شخصی و در هر جایی آزاد باشید. آزاد بودن برای انجام این کارها (در میان کارهای دیگر) به این معنی است که شما مجبور به درخواست و پرداخت هزینه برای مجوز نیستید.

پس متوجه می‌شویم یک نرم‌افزار آزاد الزاماً رایگان نیست، و این که یک نرم‌افزار آزاد الزاماً متن باز است. اما برعکسش صحیح نیست. یعنی یک نرم‌افزار متن باز، آزاد نیست.

به این نکته هم توجه داشته باشید که اگر شما یک نرم‌افزار آزاد را بگیرد و در کدهای آن تغییر ایجاد کنید حاصل کار را باید به صورت آزاد در اختیار دیگران قرار دهید.

برخلاف تصور عده‌ی زیادی از مردم نرم‌افزارهای متن باز عموماً از کیفیت و امنیت مناسبی برخوردار هستند. دلیلش هم جامعه کاربری و توسعه دهندگانی هستند که پشت این نرم‌افزارها ایستاده‌اند. این نرم‌افزارها به طور مرتب و توسط صدها نفر از سرتاسر دنیا به طور روزانه بررسی می‌شود و به محض پیدا شدن مشکل به سرعت رفع و رجو می‌شود.

از جمله نرم‌افزارهای آزاد مطرح می‌توان به لیبره آفیس، فایرفاکس، تاندبردر ،VLC و ... اشاره کرد.